Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών

«Ασφαλώς και αποτελούν πλαστογράφημα», διακήρυττε το 1943 ο εκπατρισμένος Αμερικανός ποιητής και κριτικός Ezra Pound, από τη ραδιοφωνική συχνότητα που του παραχωρούσε το καθεστώς του Benito Mussolini. «Και αυτή είναι η κυριότερη απόδειξη που διαθέτουμε για τη γνησιότητά τους». Αν κι ο αντισημιτισμός του δεν συνοδευόταν από ευπιστία, ως προς τη γνησιότητα των «Πρωτοκόλλων των Σοφών της Σιών», ο Pound είχε συγκεκριμένες αντιλήψεις για το πραγματικό νόημα του πιο διαδεδομένου αντιεβραϊκού μύθου. Η δήλωσή του είναι ενδεικτική για τον τρόπο με τον οποίον μια θρησκευτική προκατάληψη είναι πλέον ικανή να εξαπλωθεί χωρίς την επίκληση ορθολογικών, εκκοσμικευμένων αιτιάσεων. Η άρτια τεκμηριωμένη μελέτη του Pierre-André Taguieff, στο βιβλίο του «Ο Μύθος των Σοφών της Σιών», γραμμένη σε ένα ύφος λιτό και απέριττο, ανατρέχει στο συνταρακτικό ιστορικό της έκδοσης και της μεταγενέστερης ανακύκλωσης των Πρωτοκόλλων, εστιάζοντας στις συγκυρίες που συνέργησαν στην επινόησή τους, αλλά και στις διιστάμενες αφετηρίες από τις οποίες ξεκινούσαν οι προπαγανδιστές τους, ενώ παράλληλα επιχειρεί να εντοπίσει τους λόγους για την αντοχή του αρχέτυπου αυτού συνωμοσιολογικού μύθου μέσα στο χρόνο.

Σύλληψη - πρόσληψη
Εκτός του ότι τα Πρωτόκολλα προεικονίζονται σε κείμενα του 19ου αιώνα, εξαντλητικές μελέτες γύρω από τη συγγραφή τους δείχνουν ότι αυτά αποτελούν κυρίως μια παραχάραξη ενός λίβελλου κατά του Βοναπάρτη, που δημοσιεύτηκε το 1864.
Στις 28 Αυγούστου 1903, λίγους μήνες μετά το αιματηρό αντιεβραϊκό πογκρόμ στο Κισίνιεφ της Βεσσαραβίας, με τραγικό απολογισμό δεκάδες νεκρούς κι εκατοντάδες τραυματίες, πρωτοεμφανίστηκε σε συντετμημένη μορφή ένα «αυθεντικό ντοκουμέντο» με τίτλο «Πρόγραμμα της κατάκτησης του κόσμου από τους Εβραίους». Δημοσιευμένο σε ρωσική εφημερίδα της άκρας δεξιάς, το εν λόγω κείμενο «αποκάλυπτε» τα συνωμοτικά σχέδια για παγκόσμια κυριαρχία μιας υπερδραστήριας εθνικής μειονότητας, συνδέοντάς τα με την επικείμενη έλευση του Αντίχριστου. Τα πογκρόμ καταδικάστηκαν από προσωπικότητες όπως ο Τολστόι και ο Γκόρκι, τα εσχατολογικά σενάρια ωστόσο και συγκεκριμένα ο μύθος της εβραιο-μασονικής συνωμοσίας, δεν άργησαν να βρουν έρεισμα στη Ρωσία μέσα σε ένα κλίμα εντεινόμενης λαϊκής δυσαρέσκειας.
Η επιτακτική ανάγκη ανεύρεσης εξιλαστήριων θυμάτων για την επανάσταση του 1905, αλλά και το να χαρακτηριστεί παράνομη κάθε απόπειρα φιλελευθεροποίησης του τσαρικού καθεστώτος, έσπρωξε τους πράκτορες της Οχράνα στο να «εφεύρουν ξανά» την ιδέα του Σατανά. Από τα τέλη του 1905 μέχρι το 1916 κυκλοφόρησαν περίπου 3.000 αντισημιτικά βιβλία και φυλλάδια σε περισσότερα από 14.000.000 αντίτυπα. Αν και το πλαστογράφημα δεν έφερε κάποιο απτό πολιτικό αποτέλεσμα στη Ρωσία, όταν ο τσάρος κι η οικογένειά του δολοφονήθηκαν τον Ιούλιο του 1918, το έδαφος ήταν ήδη εύφορο για την ερμηνεία αυτής της πράξης σαν μέρος μιας διαβολικής εβραιο-μπολσεβίκικης συνωμοσίας κατά της χριστιανοσύνης.
Έκτοτε τα Πρωτόκολλα διεθνοποιήθηκαν με γοργούς ρυθμούς, όπως καταμαρτυρεί κι ο σημαντικός αριθμός μεταφράσεων και επανεκδόσεων του έργου στην Ευρώπη και την Αμερική, ενώ λειτούργησαν και ως μήτρα για μια πλειάδα αντιεβραϊκών κειμένων και λιβελογραφημάτων, όπως ο «Διεθνής Εβραίος» (1920) του Αμερικανού μεγαλοβιομήχανου Henry Ford και η δίτομη πολεμική του Hitler «Ο αγών μου» (1925-1926). Από τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ και πέρα, τα Πρωτόκολλα υιοθετήθηκαν ως βασικό εργαλείο στην υπηρεσία της αντισιωνιστικής προπαγάνδας, κυρίως στις αραβικές χώρες, αλλά και στις δυτικές χώρες ανάμεσα σε χριστιανούς φονταμενταλιστές, ναζιστές κι αρνητές του ολοκαυτώματος. Επιπλέον, μετά την 11η Σεπτεμβρίου και η ρητορική ενός τμήματος της άκρας αριστεράς εγκολπώθηκε στοιχεία του μύθου του «εβραιο-καπιταλισμού» και της «αμερικανο-σιωνιστικής συνωμοσίας».
Όμως, το γεγονός ότι από τη δεκαετία του 1920 διαθέτουμε αδιάψευστα στοιχεία που καταδεικνύουν την πλαστότητα του κειμένου, δεν έχει πτοήσει του ένθερμους προπαγανδιστές της «εβραϊκής συνωμοσιολογίας». Πώς εξηγείται το γεγονός ότι έναν αιώνα αργότερα, συνεχίζει να αναπαράγεται με τόση ζέση ένα «χαρακτηριστικό προϊόν της διαδικασίας εκκοσμίκευσης των θρησκευτικών προκαταλήψεων», όπως αποκάλεσε το φαινόμενο της θεωρίας συνωμοσίας ο Karl Popper; Ο Taguieff απαριθμεί 5 λειτουργίες που επιτελεί ο μύθος της παγκόσμιας εβραϊκής συνωμοσίας:
- απλουστεύει μια πολύπλοκη πραγματικότητα.
- φέρνει παρηγοριά σε όσους νιώθουν μια απροσδιόριστη απειλή.
- στηρίζει εθνοκεντρικές εκλογικεύσεις.
- διευκολύνει την κατασκευή ενός εχθρικού Άλλου.
- συμβάλλει στο να μαγέψει ξανά τον κόσμο αρνητικά.
Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να προστεθεί και μια έκτη λειτουργία, τη σημασία της οποίας αντιλήφθηκε κι ο ίδιος ο Pound προς το τέλος της ζωής του: η καθυπόταξη του κριτικού πνεύματος στις επιταγές μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων.